Na današnji dan, 9. maja 1945. godine, Njemačka je potpisala bezuslovnu kapitulaciju u Drugom svjetskom ratu, u kojem je živote izgubilo više od 50 miliona ljudi. Iako je rat zvanično završen tek nekoliko mjeseci kasnije, kapitulacijom carskog Japana, u svim zemljama Evrope 9. maj se obilježava kao Dan pobjede nad fašizmom. Dan pobjede je jedan od najznačajnijih praznika u evropskom kalendaru, a s obzirom da označava prelomni trenutak u kojem je i definisan budući izgled Evrope, ovaj dan se ujedno obilježava i kao Dan Evrope.
Nakon razaranja u Drugom svjetskom ratu svijet je krenuo u obnavljanje i stvaranje zajedničkih institucija, pa tako i Evropa. Upravo je stoga, u drugoj polovini 40-ih i u prvoj polovini 50-ih godina, došlo do stvaranja cijelog niza organizacija na internacionalnom nivou. Deveti maja 1950. godine, francuski ministar vanjskih poslova Robert Schuman, predstavio je ideju o stvaranju Evropske zajednice za ugalj i čelik. S francuskog gledišta ponuđena je sasvim konkretna polazna tačka koja je odgovarala nacionalnim interesima pojedinačnih država, i to u industriji ugljena, željeza i metala. Osim što je pridonosila razvoju njemačke teške industrije, ta suradnja omogućavala je i unapređenje procesa pomirenja između Njemačke i Francuske.
Godinu dana nakon predlaganja Schumanovog plana Francuska, Savezna Republika Njemačka, Italija, Belgija, Luksemburg i Holandija, u Parizu su potpisale Ugovor o osnivanju Europske zajednice za ugalj i metal, koja je, po današnjim tumačenjima, bila preteča današnje Evropske unije. Na taj način stvorena je sasvim nova organizacija, čiji je primarni cilj bio postizanje slobodnog prometa i trgovine između zemalja članica, ali i kontrola proizvodnje i razvijanja Njemačke teške industrije, čime bi osigurali “trajni mir” u Evropi. Inače, Dan Evrope za našu zemlju postaje sve značajniji datum s obzirom da je strateški cilj u BiH približavanje Evropskoj uniji.
RKUD “Proleter” je od svog osnivanja pripadao radnicima, te se borio za njihova prava, a i za ono najvažnije, njihovu slobodu. Kroz mnoge civilizacijske periode, sloboda je bila različito definisana. Nisu uvek svi imali pravo na slobodu, a status slobodnog, odnosno ne-slobodnog čoveka nije mogao da se bira, nego je bio dodeljen po rođenju.
Vremenom se poimanje slobode promjenilo, a sada je ona jedna od garancija savremenog društva. Naravno, sloboda nije bezuslovna – slobodni smo sve dok ne pokršimo neke od zakone društva i države u kojoj živimo, a tada nam se upravo sloboda oduzima.
Sloboda se izražava slobodom govora, izbora, slobodom misli i kretanja, umjetnošću, a kada nam je to uskraćeno – tek onda možemo da shvatimo koliko nam je upravo sloboda dragocjena. Kao dio bivše države, a samim tim i rata koji se odvijao u čitavom svijetu, osnovna načela za koje se RKUD “Proleter” uvijek borio su bila ugrožena. Stoga, nije teško zaključiti da Dan pobjede nad fašizmom ima jako velik značaj za RKUD “Proleter”, jer smo zajedno sa čitavim svijetom, uspjeli da se izborimo za ono najbitnije – SLOBODU. Oduvijek smo se ponosili našom misijom i našim ciljevima, a to smo znali i pokazati na nama svojstven način. U prilogu možete poslušati horsku kompoziciju “Pjesma slobodi”, koju je napisao čuveni istarski kompozitor Ivan Matetić Ronjgov, u izvedbi Mješovitog hora RKUD “Proleter”, povodom 100. godišnjice postojanja društva.
Smrt fašizmu! Sloboda narodu!
